Το Μακεδονικό και η ιδιωτεία του ελληνικού εθνικισμού

Το Μακεδονικό και η ιδιωτεία του ελληνικού εθνικισμού


του Κώστα Μπατίκα

«Republika Makedonija – Skopje»

Αυτή είναι η νέα συμβιβαστική πρόταση που έκανε ο Αμερικανός διαμεσολαβητής Μάθιου Νίμιτς στο πρόβλημα της ονομασίας της Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Η πρόταση απευθύνεται στην Ελλάδα και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (όπως είναι το προσωρινό ενδιάμεσο διεθνές όνομα της γειτονικής χώρας), οι οποίες οφείλουν να βρουν μια από κοινού αποδεκτή λύση για να εκλείψει η εκκρεμότητα της ονομασίας.

Η ελληνική κυβέρνηση έσπευσε να αποδεχτεί την πρόταση ως «βάση για συζήτηση» και σ’ αυτό δεν βρήκε ουσιαστική αντίρρηση από καμιά πτέρυγα του αστικού πολιτικού κόσμου. Με καθυστέρηση 13 ολόκληρων χρόνων η αστική τάξη της Ελλάδας έρχεται τώρα να αποδεχτεί την ίδια πάνω-κάτω πρόταση που είχε κατατεθεί το 1992 και που τότε απέρριψε πανηγυρικά και με περίσσια αγανάκτηση.

Θυμίζουμε ότι το Δεκέμβρη του 1992, στη σύνοδο κορυφής του Εδιμβούργου, υπήρξε η βρετανική πρόταση για συμβιβασμό, που όχι μόνο μοιάζει, αλλά είναι σχεδόν ίδια και απαράλλαχτη με τη σημερινή.

«Μακεδονία – Σκόπια» ήταν εκείνη η πρόταση. Σε τι διαφέρει από τη σημερινή; Σε τίποτε!

Και όμως τότε, τόσο αυτή όσο και άλλες παρεμφερείς προτάσεις πνίγηκαν στο εθνικιστικό παραλήρημα, την ακατάσχετη προγονοπληξία και την ιμπεριαλιστική υπεροψία της αστικής τάξης της Ελλάδας και των πολιτικών της εκπροσώπων. Ρίγη εθνικιστικής έξαρσης είχαν συνεπάρει τις πλατιές μικροαστικές μάζες, οι παπάδες είχαν την τιμητική τους και με ανοιχτά τα ελληνοχριστιανικά λάβαρα, έτοιμοι να ευλογήσουν τις νέες εθνικιστικές εξορμήσεις του ελληνικού ιμπεριαλισμού. Μέσα στο κλίμα της εποχής καταπνίγηκαν και κάποιες ρεαλιστικότερες προσεγγίσεις μεμονωμένων αστών πολιτικών και όλος ο αστικός πολιτικός κόσμος κατέληξε ομόφωνα στην απόφαση ότι «η Ελλάς δεν πρόκειται να αναγνωρίσει καμιά ονομασία που να περιέχει τη λέξη Μακεδονία και τα παράγωγά της».

Και στα καταγέλαστα εθνικιστικά συλλαλητήρια με κεντρικό σύνθημα «Η Μακεδονία είναι ελληνική», ήταν όλοι εκεί. Έδωσε το «βροντερό» παρόν ολόκληρος ο κοινοβουλευτικός κόσμος, πλην Λακεδαιμονίων, κατά τη γλαφυρή έκφραση του Λεωνίδα Κύρκου, που συνεπαρμένος από εθνική υπερηφάνεια αναλάμβανε το ρόλο του αριστερού ψάλτη του ελληνικού εθνικισμού. Ήταν, λοιπόν, όλοι εκεί – και ο ΣΥΝ – πώς μπορούσε άλλωστε να λείψει από τους νέους εθνικούς ξεσηκωμούς και να αγνοήσει τα νέα εθνεγερτήρια σαλπίσματα; Απουσίαζαν οι «Λακεδαίμονες», το ΚΚΕ, που προς τιμήν του δεν πήρε μέρος στις εθνικιστικές εξάρσεις.

Τι άλλαξε από τότε; Άλλαξαν πολλά. Το πιο σημαντικό όμως, που συνέβαλε στην αλλαγή στάσης της ελληνικής αστικής τάξης έναντι της ονομασίας της γειτονικής χώρας, ήταν η νέα οικονομική πραγματικότητα που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Η διείσδυση του ελληνικού κεφαλαίου και η οσμή του καπιταλιστικού κέρδους αποδείχτηκε θαυματουργή, καθώς «λογίκευσε» τους αστούς πολιτικούς.

Το ελληνικό κεφάλαιο κατέχει τώρα κυρίαρχη θέση στη Δημοκρατία της Μακεδονίας. Και φυσικά το καπιταλιστικό κέρδος είναι υπεράνω πάντων. Αυτό εξάλλου είναι ταγμένοι να υπηρετούν όλοι οι αστοί πολιτικοί. Έτσι, τώρα, μόνο φαιδροί Μακεδονομάχοι τύπου Παπαθεμελή έμειναν, για να υπερασπιστούν την παλιά θέση, αφού η σημερινή πραγματικότητα τους στέρησε τον κεντρικό ρόλο που είχαν στην πρόσφατη «Μακεδονική Εκστρατεία», τους έσπρωξε στο περιθώριο και τους μετέτρεψε σε γραφικότητες, τουλάχιστον προσωρινά.

Η συμβιβαστική πρόταση του Νίμιτς υποστηρίζεται ένθερμα από τις ΗΠΑ, η κυβέρνηση των οποίων μόλις πριν μερικούς μήνες είχε προχωρήσει στην επίσημη αναγνώριση του γειτονικού μας κράτους με τη συνταγματική του ονομασία, ως Δημοκρατία της Μακεδονίας, πράγμα που δεν χαροποίησε ιδιαίτερα την ελληνική πλευρά.

Ποιοι ήταν οι λόγοι που ώθησαν τώρα, στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, την εκδήλωση της πρωτοβουλίας για την ονομασία; Τον τελευταίο καιρό ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον του για την περιοχή και θέλει να εδραιώσει την παρουσία του στα Βαλκάνια, σε μια περιοχή όπου ο ρόλος των Ευρωπαίων ανταγωνιστών του είναι ισχυρός. Για την επιβολή των συμφερόντων του ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός έχει στα σχέδιά του μια πιθανή αποκοπή του Κόσσοβου από τη Σερβία και την ανεξαρτητοποίησή του και αφήνει ανοιχτή την πιθανότητα ανεξαρτητοποίησης και του Μαυροβουνίου, της διάλυσης δηλαδή και της Νέας Γιουγκοσλαβίας, όπως διαλύθηκε και η παλιά. Στους σχεδιασμούς του αυτούς για αλλαγές συνόρων, γενικότερες ανατροπές και ανακατατάξεις, χρειάζεται την ευρύτερη δυνατή συναίνεση των τοπικών δυνάμεων. Δεν του αρκεί η συναίνεση της αλβανικής άρχουσας τάξης, που η δρομολογούμενη ανεξαρτητοποίηση του Κόσσοβου αναπτερώνει αντικειμενικά τα όνειρά της για μια Μεγάλη Αλβανία.

Η ελληνική αστική τάξη και οι πολιτικοί της εκπρόσωποι, που άρχισαν να συνειδητοποιούν τα αδιέξοδα της ονοματολογίας και βλέποντας τους αρχικούς παληκαρισμούς τους να πέφτουν στο κενό, άρπαξαν την ευκαιρία ελπίζοντας σε μια κάποια λύση που να μη φαίνεται εντελώς εξευτελιστική. Η όποια όμως λύση έχει και το τίμημά της. Αλλιώς δεν μπορεί να γίνει στο σφαγείο των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και στην αγωνιώδη προσπάθεια των μικρομεσαίων δυνάμεων να κερδίσουν την εύνοια κάποιας από τις ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Αποδεχόμενοι την πρόταση του Νίμιτς, έπρεπε να αποδεχτούν και τους αμερικάνικους σχεδιασμούς. Εγκατέλειψαν λοιπόν «εν μία νυκτί» τη θέση τους περί μη αλλαγής διεθνών συνόρων στα Βαλκάνια (!!), θέση που μακροπρόθεσμα ήταν υπέρ των συμφερόντων του ελληνικού καπιταλισμού και εξυπηρετούσε τις φιλοδοξίες του να παίξει κάποιο ρόλο στην περιοχή. Τάχθηκαν υπέρ των αμερικάνικων σχεδιασμών για να πάρουν ως αντάλλαγμα μια φαιδρότητα, το «Republika Makedonija – Skopje», που και αυτή δεν είναι εξασφαλισμένη καθώς προσκρούει στη σθεναρή αντίσταση των γειτόνων, που θα μπορούσαν να τη δεχτούν όχι ως διεθνή ονομασία, αλλά ως διευκόλυνση των Ελλήνων στις μεταξύ τους συναλλαγές!! Μεγαλύτερη ταπείνωση για όλους τους εραστές της «ισχυρής Ελλάδας» δεν θα μπορούσε να υπάρξει.

Πλήρωσαν ακριβό τίμημα για να πάρουν ως αντάλλαγμα, αυτό που πριν 13 χρόνια οι ισχυροί του ιμπεριαλισμού τους παραχωρούσαν δωρεάν!!

Αλλά αυτή είναι η μοίρα των μικρομεσαίων ιμπεριαλισμών, που προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους επιδίδονται σε ένα συνεχή αγώνα δρόμου, τασσόμενοι πότε με το μέρος της μιας και πότε της άλλης μεγάλης ιμπεριαλιστικής δύναμης. Σ’ αυτό το παιχνίδι, τα λάθη στην εκτίμηση των πραγματικών συσχετισμών και οι εθνικιστικοί συναισθηματισμοί δεν συγχωρούνται. Πληρώνονται ακριβά!

Όλα αυτά θα ήταν γελοία και θα προσφέρονταν προς τέρψιν κάθε πικραμένου, αν οι φανφαρονισμοί και η τελική ταπείνωση της αστικής μας τάξης δεν επηρέαζε τα συμφέροντα του εργαζόμενου λαού. Αλλά δυστυχώς τα επηρεάζει. Οι λαϊκές μάζες πληρώνουν τελικά τα σπασμένα.

Οι νέες ανακατατάξεις στα Βαλκάνια που βρίσκονται προ των πυλών, προμηνύουν νέα δεινά για τους λαούς της περιοχής. Όλα τα μικρά κράτη της περιοχής προσδένονται πιο σφιχτά στο άρμα του ιμπεριαλισμού και αδύναμα προτεκτοράτα όπως είναι ή θα είναι όσα προκύψουν, δεν θα μπορούν να διαθέτουν αντιστάσεις, θα είναι δέσμια, έτοιμα να εξυπηρετήσουν τα όποια μελλοντικά σχέδια νέων ανατροπών και νέων αναταραχών στην περιοχή.

Η αστική τάξη της Ελλάδας είναι συνυπεύθυνη, είναι υπόλογη μπροστά στο λαό της Ελλάδας και τους λαούς της περιοχής. Είναι επικίνδυνη και όσο η εργατική τάξη δεν θα την αμφισβητήσει άμεσα και δεν θα τη θέσει στο περιθώριο, θα συνεχίζει το εγκληματικό της έργο σε βάρος των Ελλήνων εργαζομένων και των λαών της περιοχής. Μαζί με την αστική τάξη της Σερβίας και της Βουλγαρίας αποτέλεσε το απαραίτητο συμπλήρωμα στην ιμπεριαλιστική καταπίεση των λαών της Βαλκανικής και επί 130 και πάνω τώρα χρόνια διευκόλυνε την ιμπεριαλιστική πολιτική του διαίρει και βασίλευε που βρήκε πρόσφορο έδαφος στη Βαλκανική πραγματικότητα.

Ο γεωγραφικός χώρος που ονομάζεται Μακεδονία, πλήρωσε ιδιαίτερα την ιμπεριαλιστική επέμβαση και τη μανία των τριών μικρών ληστών της Βαλκανικής. Εκεί διαπράχθηκαν το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα τα φοβερότερα εγκλήματα που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Θύμα, ο χριστιανικός πληθυσμός, είτε αυτοί ήταν Έλληνες, Σέρβοι, Βούλγαροι ή Σλαβομακεδόνες. Αιτία η επιδίωξη των τριών αστικών τάξεων (Ελλάδα – Σερβία – Βουλγαρία) να εντάξουν στη δική τους επικράτεια τη Μακεδονία που ως το 1912 αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Και όταν, το 1913, ο γεωγραφικός χώρος της Μακεδονίας, που λίγο πριν, με κοινή προσπάθεια των τριών είχε απελευθερωθεί από τους Οθωμανούς, διαμελίστηκε ανάμεσα στην Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και πέρασε η Μακεδονία του Αιγαίου (52%) στην Ελλάδα, η Μακεδονία του Βαρδάρη (38%) στη Σερβία και η Μακεδονία του Πιρίν (10%) στη Βουλγαρία, το πρόβλημα δεν λύθηκε. Μάλλον τότε άρχιζε στην πραγματικότητα. Το πρόβλημα μετατέθηκε από το ποιος από τους τρεις θα είναι ο κληρονόμος των μακεδονικών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο τι θα γίνει με ένα υπό διαμόρφωση, ένα αναδυόμενο έθνος, με ένα σλαβικό λαό που αυτοπροσδιοριζόταν ως Μακεδονικός. Ήταν οι Σλάβοι της Μακεδονίας που δεν ήθελαν να είναι ούτε Βούλγαροι, ούτε Σέρβοι, ένας λαός με αρκετούς εθνικοεπαναστατικούς αγώνες πίσω του, ένα υπό διαμόρφωση έθνος που ονόμαζε τον εαυτό του Μακεδονικό έθνος. Και είχαν, ασφαλώς, κάθε δικαίωμα να ονομάζονται όπως θέλουν, αφού επί αιώνες ζούσαν στο χώρο της Μακεδονίας. Το ίδιο δικαίωμα είχαν ασφαλώς όλες οι εθνότητες που ζούσαν στην Οθωμανική Μακεδονία (Τούρκοι, Έλληνες, Σέρβοι, Βούλγαροι, Αλβανοί, Εβραίοι) όπως και οι Σλαβομακεδόνες. Καμιά όμως από αυτές τις εθνότητες δεν επέλεξε αυτή την ονομασία ως κύριο προσδιοριστικό της. Με το διαμελισμό της Μακεδονίας, διαμελίστηκε και η μακεδονική εθνότητα, ο ιδιαίτερος σλαβικός λαός της Μακεδονίας βρέθηκε να κατοικεί σε τρεις διαφορετικές χώρες. Στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και τη Σερβία. Και εκεί άρχισαν τα βάσανά του. Κανένας από τους τρεις ισχυρούς των Βαλκανίων δεν ήθελε να αναγνωρίσει την ύπαρξη μιας ιδιαίτερης σλαβομακεδονικής εθνότητας.

Οι Βούλγαροι τους θεωρούσαν αποπροσανατολισμένους αδελφούς, δηλαδή Βούλγαρους.

Οι Σέρβοι τους θεωρούσαν Σέρβους.

Και οι Έλληνες; Αυτοί πορεύτηκαν ανάλογα με τις πολιτικές συγκυρίες. Αρχικά από αστικούς ελληνικούς κύκλους και από τμήματα του ελληνορθόδοξου ιερατείου αναπτύχθηκε η θεωρία ότι πρόκειται για γνήσιους απόγονους του Μέγα-Αλέξανδρου που εξεσλαβίσθηκαν. Έτσι νόμιζαν αυτοί οι κύκλοι ότι θα προσεταιριστούν τη σλαβομακεδονική εθνότητα και θα την αφομοιώσουν στο ελληνικό έθνος.

Κάποια εποχή, γύρω στα 1924-26, η ελληνική κυβέρνηση τύπωσε αναγνωστικά στην ιδιαίτερη σλαβομακεδονική γλώσσα, ελπίζοντας να εκμεταλλευτεί τη σύγκρουση των Σλαβομακεδόνων με τους Βούλγαρους και Σέρβους και την επιμονή τους στην ιδιαίτερη και ξεχωριστή, σε σχέση με τους άλλους Σλάβους, Σλαβομακεδονική τους ταυτότητα.

Όταν όλα αυτά αποδείχτηκαν μάταια, οι τρεις μικροί ληστές των Βαλκανίων επιδόθηκαν στο θεάρεστο έργο της βίαιης εξαφάνισης της Σλαβομακεδονικής εθνότητας. Έτσι στο βουλγάρικο τμήμα της Μακεδονίας, στη Μακεδονία του Πιρίν, εκβουλγαρίστηκε.

Στο ελληνικό τμήμα, στη Μακεδονία του Αιγαίου, γνώρισε ανείπωτους διωγμούς, γνώρισε την τρομοκρατία της ελληνικής αντίδρασης και υπέστη και εδώ τις επιχειρήσεις εξελληνισμού. Ούτε το όνομά τους δεν επιτρεπόταν να διατηρήσουν οι Έλληνες της Σλαβομακεδονικής εθνότητας και, ιδιαίτερα σε περιόδους που στην εξουσία βρίσκονταν φασιστικά και ημιφασιστικά καθεστώτα, τους ανάγκαζαν να τα αλλάξουν παίρνοντας ελληνικά ονόματα! Τους απαγόρευαν να μιλούν τη γλώσσα τους και να καλλιεργούν τα πολιτισμικά τους ήθη και έθιμα. Καθόλου τυχαίο ότι σχεδόν σύσσωμη η σλαβομακεδονική μειονότητα τάχθηκε στο πλευρό του ΕΑΜ και αργότερα στο Δημοκρατικό Στρατό. Με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού και το τέλος του εμφυλίου πολέμου μεγάλος όγκος της Σλαβομακεδονικής εθνότητας πήρε το δρόμο της προσφυγιάς. Ένα δρόμο χωρίς επιστροφή γιατί ακόμα και σήμερα απαγορεύεται ρητά ο επαναπατρισμός πολιτικών προσφύγων μη ελληνικού γένους.

Στα χρόνια της εθνικιστικής έξαρσης και των συλλαλητηρίων έγινε δημόσια γνωστή μια περίπτωση ενός μικρού παιδιού που δεν του επιτράπηκε η είσοδος στην Ελλάδα γιατί ένας από τους γονιούς του δεν ήταν ελληνικού γένους, ήταν Σλαβομακεδόνας. Πληρώνουν, έτσι, με τον πιο απάνθρωπο τρόπο τη μισαλόδοξη σοβινιστική στάση της ελληνικής άρχουσας τάξης.

Και στη Σερβία; Η ίδια καταπιεστική πρακτική εφαρμόστηκε και εκεί. Η σερβική αστική τάξη δεν ήταν διατεθειμένη να αναγνωρίσει μια ιδιαίτερη σλαβομακεδονική εθνότητα. Εκεί, όμως, στη σερβική, στη Μακεδονία του Βαρδάρη, οι Σλαβομακεδόνες βρέθηκαν σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με την Ελληνική και τη Βουλγαρική Μακεδονία. Στη Μακεδονία του Αιγαίου, λόγω των απάνθρωπων ανταλλαγών πληθυσμού που προκάλεσε ο ιμπεριαλισμός, καθώς και στη Μακεδονία του Πιρίν, οι Σλαβομακεδόνες αποτελούσαν πλέον μια μικρή μειοψηφία του πληθυσμού. Αντιθέτως στη Μακεδονία του Βαρδάρη αποτελούσαν ένα συμπαγή πληθυσμό, ένα πλειοψηφικό μέγεθος. Γι’ αυτό η πάλη τους για αναγνώριση της εθνοτικής τους ύπαρξης και για εθνοκρατική συγκρότηση στέφθηκε τελικά από επιτυχία. Οι Σλαβομακεδόνες της Μακεδονίας του Βαρδάρη τάχθηκαν στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο με το μέρος του Γιουγκοσλαβικού Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού του Τίτο, όπως έκαναν και οι ομοεθνείς τους στην Ελλάδα, που είχαν ταχθεί με το ΕΑΜ.

Πολέμησαν ηρωικά τους χιτλερικούς κατακτητές και κέρδισαν επάξια την εθνοκρατική τους αναγνώριση. Η Μακεδονία αποτέλεσε μετά τον πόλεμο ένα από τα ομόσπονδα κράτη της Γιουγκοσλαβικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας, στο οποίο οι Σλαβομακεδόνες ήταν πλειοψηφία. Και αν και μέλος μιας Ομοσπονδίας ήταν υποκείμενο του Διεθνούς Δικαίου καθώς είχε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης μέχρις κρατικού αποχωρισμού που προβλέπονταν στο σύνταγμα της Γιουγκοσλαβίας.

Με σκληρούς αγώνες, λοιπόν, κατέκτησε το σλαβομακεδονικό έθνος την εθνοκρατική του υπόσταση. Δεν ήταν ένα έθνος που το κατασκεύασε ο Τίτο ή η Γ΄ Διεθνής όπως αναίσχυντα υποστηρίζουν οι κονδυλοφόροι της αστικής τάξης της Ελλάδας και διάφοροι ανιστόρητοι καλαμαράδες.

Διαμορφώθηκε μέσα σε αντίξοες συνθήκες και κέρδισε με το σπαθί του την εθνοκρατική του συγκρότηση. Αποτελεί σήμερα την πλειοψηφία στη Δημοκρατία της Μακεδονίας και μαζί με άλλες εθνότητες (Αλβανοί, Σέρβοι κ.ά.) προσπαθεί να κτίσει το μέλλον του. Ένα μέλλον, που βέβαια εξαρτάται από το κατά πόσο η εργατική τάξη της χώρας αυτής παρέμβει στις εξελίξεις και πάρει το πάνω χέρι στα τεκταινόμενα, καθώς ο ιμπεριαλισμός και οι αστικές τάξεις των Βαλκανίων είναι πιθανό να παρέμβουν, να διαταράξουν τη συμβίωση των διαφόρων εθνοτήτων και να διαμελίσουν τη Δημοκρατία που με τόσους κόπους κατακτήθηκε, αν οι συγκυρίες και τα συμφέροντά τους το απαιτήσουν.

Στην ενίσχυση των δημοκρατικών δυνάμεων της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, στην αποδυνάμωση των αστικών τάξεων και του ιμπεριαλισμού, οφείλει να στοχεύει η πάλη των προοδευτικών δυνάμεων και των εργατικών τάξεων των Βαλκανικών χωρών. Για τη συναδέλφωση των λαών της Βαλκανικής, για την εκδίωξη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων από την περιοχή, για την ανατροπή των αστικών τάξεων, για την εργατική δημοκρατία στο δρόμο προς το σοσιαλισμό-κομμουνισμό.

Ότι αφορά στο εργατικό κίνημα της Ελλάδας και στην Ελληνική Αριστερά, οφείλουν να αποκρούσουν χωρίς περιστροφές την εγκληματική πολιτική της ελληνικής άρχουσας τάξης.

Την ξεκάθαρη αυτή απάντηση οφείλει να δόσει πρωτίστως το ΚΚΕ. Καλή και σωστή ήταν η εναντίωσή του στα εθνικιστικά συλλαλητήρια και την ονοματολογία, αλλά αυτά από μόνα τους δεν συγκροτούν μια πραγματική και ως το τέλος διεθνιστική στάση.

Να παλέψουμε, επομένως, να αναγνωριστεί το γειτονικό κράτος με το συνταγματικό του όνομα: Δημοκρατία της Μακεδονίας σκέτα.

Αυτό είναι προς το συμφέρον των Ελλήνων εργαζομένων και των λαών της περιοχής.