Σημεία των καιρών της κρίσης

της σύνταξης

1. Στα Βαλκάνια ο ιμπεριαλισμός δεν έχει ακόμα αντίπαλο

Η οβίδα που έγινε η αφορμή να τεθεί επί τάπητος το ζήτημα της ιμπεριαλιστικής επέμβασης στη Γιουγκοσλαβία θα μπορούσε να θεωρηθεί σύμβολο του δράματος των λαών της. Μια οβίδα άγνωστης μέχρι σήμερα προέλευσης, που ο ΟΗΕ γνώριζε ότι δεν εκτοξεύτηκε από τους Σέρβους, ήταν το αναγκαίο γεγονός για να ξετυλιχτεί το κουβάρι των εξελίξεων. Η αποκάλυψη της αλήθειας ήρθε εκ των υστέρων για να συμβάλει να "αναβληθεί" η επέμβαση του ΝΑΤΟ, που καμιά ιμπεριαλιστική δύναμη δεν συνέφερε. Ήταν απλώς μια μαύρη φάρσα που είχε μερικά ανθρώπινα θύματα, κορύφωσε την αγωνία των λαών της περιοχής, έσπειρε το φόβο για μια γενικευμένη κι ανεξέλεγκτη σύρραξη και πέτυχε το στόχο της, δηλαδή έκανε αισθητή την επιβλητική παρουσία των ΗΠΑ. Μια "φάρσα" των ιμπεριαλιστών πάνω στις πλάτες των λαών της περιοχής, αυτός είναι ο Γιουγκοσλαβικός εμφύλιος.

Το Γιουγκοσλαβικό είναι ο δεύτερος γύρος στην αναμέτρηση μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στη "μεταψυχροπλεμική περίοδο", μετά τον πόλεμο στον Περσικό. Όπως και τότε, έτσι και σήμερα αυτό που στην ουσία κρίνεται μέσω του πολέμου είναι η προώθηση των σχεδίων κάθε ιμπεριαλιστικής δύναμης και ιδιαίτερα η διαμάχη μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας για τις ζώνες επιρροής. Η Γερμανία δεν αρκείται στην ανεξαρτητοποίηση Σλοβενίας και Κροατίας, αλλά επιδιώκει την επέκταση της επιρροής της σ' όλη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Οι ΗΠΑ θέλουν να εξασφαλίσουν τον απόλυτο ελέγχο της Ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων. Στα Βαλκάνια διαμορφώνεται το πρώτο πεδίο διαμάχης για τις ζώνες επιρροής. Ο σέρβικος εθνικισμός, αφού πυροδότησε τον πόλεμο στη Βοσνία, αποτελεί μετά το μαύρο πρόβατο, που όλοι ενδιαφέρονται να το συνετίσουν κατά τρόπο φυσικά που να εξυπηρετεί τα δικά τους ιμπεριαλιστικά σχέδια. Η Γερμανία μέσω της επέκτασης των κροατικών εδαφών και οι ΗΠΑ μέσω της περικύκλωσης της Σερβίας από προτεκτοράτα (Βόσνιοι μουσουλμάνοι, Σκόπια, Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου).

Αυτή τη στιγμή καμιά από τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν ενδιαφερόταν ούτε για τη λήξη του πολέμου, ούτε για την επέμβαση και τη μετατροπή του πολέμου σε συμπλοκή μεταξύ ΝΑΤΟ και Σερβίας ή τη γενίκευση του. Καμιά από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν έχει προωθήσει τα σχέδιά της στα Βαλκάνια σε σημείο να θέλει το άμεσο ξεκαθάρισμα της κατάστασης και τον τελικό διακανονισμό των συνόρων. Σ' αυτό που σταθερά συμφωνούν είναι στη συνέχιση της διένεξης, ώστε να συνεχιστεί κι ο μεταξύ τους ανταγωνισμός. ΗΠΑ και Γερμανία, όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στη Βοσνία, επιδίδονται σε αλλεπάλληλους συμβιβασμούς, ανάλογα με τη συγκυρία. Παράλληλα οι αντιμαχόμενες πλευρές αλληλοσφάζονται για να γίνεται το ιμπεριαλιστικό παιχνίδι.

Μ' αυτό τον τρόπο οι συσσωρευμένες και τώρα πια οξυμένες εθνικιστικές διαφορές γίνονται όργανα των ηγετικών κοινωνικών ομάδων στη μεταξύ τους σύγκρουση για τα εδάφη που θα ελέγχουν και το μελλοντικό τους ρόλο στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Κι αυτή η σύγκρουση γίνεται η βάση πάνω στην οποία οι ιμπεριαλιστές μηχανορραφούν για την επέκταση της επιρροής τους.

Η πρόσφατη εξέλιξη του τελεσιγράφου του ΝΑΤΟ προς τους Σέρβους για την απομάκρυνση από το Σεράγεβο, δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένας νέος συμβιβασμός μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας. Οι ΗΠΑ έπρεπε να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, αφενός γιατί δεν μπορεί ο ρόλος τους ως πρώτης στρατιωτικής δύναμης να εξαντλείται σε λόγια κι απειλές, αφετέρου γιατί έπρεπε να καθησυχάσουν τους ανά τον κόσμο μουσουλμάνους συμμάχους τους σχετικά με την προστασία που μπορούν να τους παρέχουν. Από την άλλη μεριά δεν είχαν κανένα λόγο να βιαστούν να επέμβουν στρατιωτικά, αφού βρίσκονται σε εξέλιξη άλλα σχέδιά τους για τα Βαλκάνια (Σκόπια, Κοσσυφοπέδιο), και γι' αυτό μέχρι σήμερα διέδιδαν διάφορες πληροφορίες για αντιρρήσεις του πενταγώνου κτλ. Το τελεσίγραφο ήταν μια καλή λύση στο βαθμό που θα εξασφάλιζαν την αποτελεσματικότητά του. Και γι' αυτό χρειάζονταν τη βοήθεια των Ευρωπαίων, τη δέσμευση πως θα υποστήριζαν μια τέτοια κίνηση.

Έχουν ήδη βγει στη δημοσιότητα οι πληροφορίες ότι ΗΠΑ και Γερμανία είχαν συμφωνήσει να προχωρήσει το ΝΑΤΟ στο τελεσίγραφο πριν από το επεισόδιο με την οβίδα, που παρουσιάστηκε σαν αφορμή. Το τελεσίγραφο του ΝΑΤΟ ήταν ένας συμβιβασμός που εξυπηρετούσε και τη Γερμανία τη συγκεκριμένη στιγμή, κάτω από την πίεση των αμερικανών να προχωρήσουν σε κάποια "δυναμική" κίνηση. Η Γερμανία ήθελε οποιαδήποτε στρατιωτική πρωτοβουλία να φανεί ως αποτέλεσμα της ανάμειξης των ΗΠΑ και η ίδια να τραβηχτεί από το προσκήνιο προκειμένου να δημιουργήσει κλίμα ευρωπαϊκής συσπείρωσης γύρω απ' αυτήν, που παρουσιάζεται να αναλαμβάνει μόνο διπλωματικές πρωτοβουλίες. Οι γερμανοί γνωρίζουν ότι η παρέμβαση των αμερικανών σ' αυτή τη φάση είναι περιορισμένης ισχύος, αφού οι τελευταίοι δεν έχουν προετοιμάσει κατάληλα το έδαφος για μια αποτελεσματική παρέμβασή τους στην ευρύτερη περιοχή, που θα εξανάγκαζε τους Σέρβους να υποταχτούν στις εντολές των ΗΠΑ. Έτσι αποδέχτηκαν τη λύση του τελεσιγράφου, που φυσικά θα έμενε μόνο τελεσίγραφο, προς το συμφέρον όλων, παρόλο που αυτή η λύση είχε πολλά θετικά για τις ΗΠΑ.

Από την εξέλιξη των πραγμάτων οι ΗΠΑ εμφανίζονται ως κερδισμένοι. Για μια ακόμα φορά εκτόπισαν τους ευρωπαίους από το ρόλο του διαιτητή στην περιοχή, αποκτώντας παράλληλα μέσω του ΝΑΤΟ για πρώτη φορά το δικαίωμα στρατιωτικής δράσης στο εσωτερικό της Ευρώπης και αποδεικνύοντας πως κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα της ΕΟΚ δεν υπάρχει χωρίς τη δική τους συναίνεση. Έσπευσαν δε να καταδείξουν το ρόλο τους με το νέο επεισόδιο της κατάρριψης των δύο - σερβικών κατά τους αμερικάνους - αεροσκαφών. Από την άλλη ο γαλλογερμανικός άξονας εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να καταδείξει για μια ακόμα φορά πως ο ΟΗΕ έχει καταντήσει όργανο των ΗΠΑ - με την αποκάλυψη της γνωστής προβοκάτσιας με την οβίδα - και να τονώσει τον αντιαμερικανισμό στην Ευρώπη, παρουσιάζοντας τις ΗΠΑ ως το μοναδικό χωροφύλακα της Μεσογείου. Από το παιχνίδι έσπευσε να οφεληθεί και η ρωσική ηγεσία, αναλαμβάνοντας εκ του ασφαλούς και με τη σύμφωνη γνώμη των αμερικανών το ρόλο του "ειρηνοποιού", για να εκτονώσει τις πιέσεις που δέχεται από την εθνικιστική αντιπολίτευση για οικοδόμηση ορθόδοξου άξονα με τη Ρωσία προστάτη των απανταχού ορθοδόξων.

Έτσι ο ιμπεριαλισμός έστησε ένα ακόμη στιγμιότυπο του γιουγκοσλαβικού δράματος. Ούτε επιδίωκε το τέλος του πολέμου, ούτε θυσίασε έστω κι έναν κυανόκρανο για να πρέπει να δικαιολογήσει στην κοινή γνώμη τους λόγους που επιβάλλουν στο ΝΑΤΟ ή την ΕΟΚ να παρεμβαίνει στη διένεξη. Όλα έγιναν για την ειρήνη στην περιοχή. Από την επόμενη της λήξης του τελεσιγράφου ξανάρχισαν οι μάχες σ' όλα τα μέτωπα και φυσικά άρχισε νέος γύρος διαπραγματεύσεων. Με τη συμφωνία μουσουλμάνων - κροατών φάνηκε ότι πέρα από την ανάμειξη των αμερικανών τίποτα άλλο δεν επιτεύχθηκε με το τελεσίγραφο. Οι μουσουλμάνοι υποχρεωτικά θα υποχωρήσουν από τις απαιτήσεις για έλεγχο της Βοσνίας και το ζήτημα των εδαφικών παραχωρήσεων από τους σέρβους είναι ανοικτό.

Οι λαοί της Γιουγκοσλαβίας συνεχίζουν να αλληλοσφάζονται και γι' αυτό καμιά "προστάτιδα δύναμη" δεν νιώθει υπεύθυνη. Οι εθνικιστικές ηγεσίες οδηγούν τους λαούς στην καταστροφή, διεκδικώντας μέσα από τον αλληλοσπαραγμό των λαών το χρίσμα των ιμπεριαλιστών για να οικοδομήσουν τον καπιταλισμό πάνω στα ερείπια του μακρόχρονου πολέμου. Ένα καλοστημένο παιχνίδι με πολλούς παίκτες, σίγουρο νικητή τον ιμπεριαλισμό και από τώρα χαμένους τους λαούς της περιοχής - "νέα τάξη πραγμάτων"...

2. Ποιος απ' τους "συμμάχους" θα μας προστατεύσει;

Πίσω από τους συνήθεις προβληματισμούς και τις συζητήσεις των πολιτικών για την "εθνική στρατηγική" και τη χάραξη εξωτερικής πολιτικής στις σημερινές συνθήκες κρύβεται μια τραγική για την ελληνική αστική τάξη πραγματικότητα. Μέσα στην επιταχυνόμενη όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει ένα ικανοποιητικό ρόλο στο νέο διεθνή καπιταλιστικό καταμερισμό έχει οδηγηθεί σε μια κατάσταση ομηρίας από τον ΕΟΚικό και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Οι πολιτικοί της εκπρόσωποι, ο πολιτικός κόσμος, είναι σε τέτοιο βαθμό δέσμιοι των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων κι εντολών που το θέμα της χάραξης "εθνικής πολιτικής" δεν τίθεται πλέον ούτε με τους παραδοσιακούς όρους της εξάρτησης.

Ποτέ στην ιστορία της χώρας μας δεν υπήρξε αυτοτελής πολιτική της αστικής τάξης, όχι μόνο την εποχή της αγγλοκρατίας και μετά της αμερικανοκρατίας, αλλά ούτε και κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης. Το καθεστώς της εξάρτησης δεν άλλαξε με τους διάφορους κατά καιρούς λεονταρισμούς των κυβερνώντων. Όταν ο Καραμανλής το '75 επέλεξε την έξοδο της χώρας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ κι όταν ο Παπανδρέου την πρώτη τετραετία του ΠΑΣΟΚ έβαζε βέτο σε ΝΑΤΟ και ΕΟΚ, δεν χάραζαν πολιτική εθνικής ανεξαρτησίας, δεν έρχονταν σε ευθεία ρήξη με τους ιμπεριαλιστές. Απλώς εκμεταλλεύονταν ευκαιρίες για ελιγμούς στο ενδοϊμπεριαλιστικό παιχνίδι με στόχο την επαναδιαπραγμάτευση των όρων της εξάρτησης, στηριζόμενοι στην ευνοϊκή συγκυρία και κυρίως στα αντιιμπεριαλιστικά αισθήματα του λαού. Δεν υπάρχει όμως στη μεταπολίτευση άλλη ιστορική στιγμή, κατά την οποία όλες οι αστικές πολιτικές δυνάμεις να σύρθηκαν πίσω από τον ιμπεριαλισμό με τον τρόπο που αυτό συμβαίνει σήμερα.

Με το πρόσχημα της σύγκλισης η ΕΟΚ έχει αποκτήσει δικαίωμα βέτο στην ελληνική οικονομία κι όπως φαίνεται απαιτεί τέτοια δικαιώματα και στην εξωτερική πολιτική. Έτσι, ενώ όλοι πλέον γνωρίζουν πως η μακροοικονομική σύγκλιση έχει αναβληθεί, όχι φυσικά λόγω της καθυστέρησης της Ελλάδας, εδώ παρακολουθούμε τις αλλεπάλληλες επισκέψεις ελεγκτών της ΕΟΚ, που με ύφος κηδεμόνα βγάζουν κάθε φορά συμπεράσματα για την "πορεία της σύγκλισης". Ενώ οι εταίροι πολύ εύκολα αλλάζουν γνώμη και σπεύδουν να αναγνωρίσουν το κράτος των Σκοπίων, πετώντας στα σκουπίδια την εδώ πολυδιαφημισμένη απόφαση της Λισαβώνας και μαζί μ' αυτή την ανά την Ευρώπη διαφημισμένη "κοινοτική αλληλεγγύη", στέλνουν επίτροπο να διαπιστώσει αν είναι δικαιολογημένο και σύμφωνο με το "κοινοτικό δίκαιο" το "μίνι εμπάργκο", που αποφάσισε η κυβέρνηση. Κι επιπλέον στέλνουν μια τουλάχιστον εξευτελιστική επιστολή του Ντελόρ προς τον έλληνα πρωθυπουργό κι απειλούν να παραπέμψουν τη χώρα στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Γνωρίζουν φυσικά ότι τα μέτρα της Ελλάδας ενάντια στα Σκόπια είναι περιορισμένης αποτελεσματικότητας κι έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν για να μειωθούν οι συνέπειές τους στο ελάχιστο, αλλά ήθελαν να δουν τον κ.Παπούλια να ιδρώνει για να αποδείξει ό,τι ζητούσαν και να τονίσουν την ηγεμονική παρουσία της Κοινότητας για να μην φανταστεί κανείς πως μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να κάνει του κεφαλιού της.

Από την άλλη, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ με αφορμή το Γιουγκοσλαβικό έχουν πλέον εξασφαλίσει την άμεση παρέμβασή τους στα ζητήματα των Βαλκανίων γενικότερα, που αφορούν την Ελλάδα άμεσα κι έμμεσα. Δεν τους απασχολεί φυσικά η αντίθεση της Ελλάδας στον στραγγαλισμό της Σερβίας, την παράταση του εμφυλίου, την προετοιμασία γενίκευσης του πολέμου και την αναγνώριση και εξοπλισμό των Σκοπίων. Αλλά δεν φοβούνται και την αντίδραση της "σύμμαχης" χώρας. Γνωρίζουν ότι ο πολιτικός κόσμος στην Ελλάδα θα επιδωθεί σε αλληλοκατηγορίες για το βάρος των ευθυνών και για το ποιος δεν "έπεισε" τους συμμάχους για τα εθνικά μας δίκαια. Αντίθετα με τους ευρωπαίους εταίρους μας, οι αμερικάνοι δεν αντέδρασαν έντονα στα μέτρα κατά των Σκοπίων, δείχνοντας ότι τα θεωρούν περισσότερο μέτρα για "εσωτερική κατανάλωση" κι ότι δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για τα σχέδια τους πάνω στο ζήτημα. Από την άλλη, κατέκριναν τη χώρα στη ΔΑΣΕ για να δείξουν ότι οι ελληνικές θέσεις "δεν πείθουν", όπως διαπιστώνει κι ο κ.Πάγκαλος.

Πέρα λοιπόν από την εσωτερική κατανάλωση και το κέρδος ή τη ζημιά που συνεπάγεται η στάση της Ελλάδας απέναντι στα Σκόπια, μία είναι η πραγματικότητα: δεν υπάρχει πλέον δρόμος για την πολιτική της αστικής τάξης της χώρας μας να ξεφύγει έστω και στα επιμέρους από τις κατευθύνσεις των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που "παίζουν" στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις πέρα από τις οποιεσδήποτε διαφορές στις επιλογές δεν πρόκειται να αμφισβητήσουν τη διπλή ομηρία από τον ΕΟΚικό και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, αφενός γιατί η αστική τάξη της χώρας κυριαρχείται από το φόβο του υποβαθμισμού της και γίνεται όλο και περισσότερο δέσμια των ιμπεριαλιστικών εντολών, αφετέρου γιατί μέσα στο κλίμα του οξυμένου ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επιτρέπουν πλέον σε καμιά μικρότερη χώρα την χάραξη αυτοτελούς πολιτικής ούτε σε δευτερεύοντα ζητήματα. Το παράδειγμα της Σερβίας που βάλεται από κάθε πλευρά στην προσπάθεια των ηγετικών της δυνάμεων να κερδίσουν κάτι παραπάνω απ' όσα οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις θέλουν να "παραχωρήσουν", είναι χαρακτηριστικό.

Η άρχουσα τάξη της χώρας οδηγείται κι οδηγεί και ολόκληρη την ελληνική κοινωνία σε μια επιζήμια και επικίνδυνη για το λαό εξάρτηση από τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα. Είναι καταδικασμένη να κινείται μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης και να υποτάσσεται ανάλογα με τη συγκυρία μια στους ευρωπαίους "εταίρους" και μια στους αμερικανούς "συμμάχους". Οδηγεί το λαό σε περιπέτειες, γιατί δεν μπορεί να διαφυλάξει στοιχειωδώς την εθνική ανεξαρτησία και γιατί προσπαθεί να κουκουλώσει την κατάσταση ενισχύοντας άμεσα ή έμμεσα τον εθνικισμό.

Η ιστορία με το κρατίδιο των Σκοπίων έχει καταντήσει τραγέλαφος. Εδώ και τρία χρόνια όλοι καταγγέλουν τις προκλήσεις και τον αλυτρωτισμό των σκοπιανών, ενώ όλοι γνωρίζουν ότι το κρατίδιο είναι ανίκανο από μόνο του να επιβιώσει και από οικονομική άποψη και λόγω εθνικής ανομοιογένειας. Ποιον λοιπόν φοβούνται οι έλληνες πολιτικοί και γιατί επιστρατεύονται όλων των ειδών οι αποδείξεις για την ελληνικότητα της Μακεδονίας; Προφανώς το πρόβλημα είναι αυτός που στηρίζει τα Σκόπια, αυτός που εγγυάται την επιβίωσή τους και τον εξοπλισμό τους, δηλαδή ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, οι "σύμμαχοι". Προφανώς το πρόβλημα ξεκίνησε από τη βιασύνη της Γερμανίας να διαλυθεί η Γιουγκοσλαβία και να μετατραπεί σε πεδίο αναμέτρησης των ιμπεριαλιστών για τις ζώνες επιρροής. Γιατί όμως όλα τα ελληνικά κόμματα "ξέχασαν" το δικαίωμα του βέτο στην ΕΟΚ, όταν αποφάσιζαν οι 12 το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας, και μετά στο ΝΑΤΟ, όταν αποφασίστηκε η εγκατάσταση αμερικανικής στρατιωτικής δύναμης στα Σκόπια και η αεροπορική επιδρομή κατά της Σερβίας με τη λήξη του τελεσιγράφου;

Κι αφού οι ελληνικές κυβερνήσεις είναι ανίκανες να προβάλλουν οποιαδήποτε αντίσταση στις ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις που θίγουν τα συμφέροντα του λαού, επιδίδονται σε "αδιάλλακτη στάση" και "σκληρά μέτρα" ενάντια στο κρατίδιο. Όμως το θέμα δεν είναι η αδιαλλαξία ή ο διάλογος με τα Σκόπια, γι' αυτό και οι προτάσεις για άμεσες συνομιλίες ή διαμεσολάβηση του ΟΗΕ των ΚΚΕ και ΣΥΝ αντίστοιχα, όπως και ο απεγκλωβισμός από την "ονοματολογία", που κατά βάθος τον θέλουν κι αυτοί που δεν θέλουν να το παραδεχτούν (εκτός από τους εθνικιστές), δεν λύνουν κανένα πρόβλημα. Το ζήτημα είναι η αναμέτρηση με τα ιμπεριαλιστικά σχέδια για τη χώρα μας και την ευρύτερη περιοχή, ο αντίπαλος είναι οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που υποκινούν σήμερα τον πόλεμο στη Βοσνία κι αύριο πιθανώς πυροδοτήσουν άλλες πολεμικές συρράξεις στα Βαλκάνια για να διασφαλίσουν ή να επεκτείνουν τις ζώνες επιρροής τους.

Όποιος θέλει την ειρήνη στα Βαλκάνια και τη διασφάλιση του απαραβίαστου των συνόρων έχει να αναμετρηθεί με τον ιμπεριαλισμό, δηλαδή με όλους τους "συμμάχους" της ελληνικής αστικής τάξης. Δεν περιμένουμε πλέον από κανένα εκπρόσωπο του ελληνικού κεφαλαίου να χαράξει πολιτική απόκρουσης του ιμπεριαλισμού. Όμως και τα κόμματα της Αριστερά πρέπει να απεγκλωβιστούν από τις λογικές του λεγκαλισμού και να μην εξαντλούν την παρέμβασή τους στις προτάσεις για συνομιλίες και για αλλαγή του συντάγματος των Σκοπίων και στις εκκλήσεις για διαμεσολάβηση του ΟΗΕ και για σύγκλιση διεθνούς διάσκεψης κτλ. Στο βαθμό που η Αριστερά είναι ανίκανη να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη αντιιμπεριαλιστικού - αντιπολεμικού κινήματος, ο εθνικισμός κερδίζει όλη τη δυσαρέσκεια των μαζών από την ανικανότητα των αστικών κομμάτων και κυβερνήσεων να διαφυλάξουν τα "εθνικά συμφέροντα".

Το φαινόμενο της ενίσχυσης του εθνικισμού δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται υποτιμητικά και κοντόφθαλμα, γιατί ούτε παροδικό είναι, ούτε εξαντλείται στα παπαδοκινούμενα συλλαλητήρια και στις περιθωριακές ομάδες των νεοφασιστών. Η άνδρωση του εθνικισμού στη χώρα μας έχει τώρα πια γερές κοινωνικές και πολιτικές βάσεις. Τα αδιέξοδα των ελληνικών κυβερνήσεων, οι προκλήσεις των γειτόνων και η τραγική συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας αποτελούν πρόσφορο έδαφος. Επιπλέον ο εθνικισμός έχει πλέον ισχυρή εκπροσώπηση σε όλα τα αστικά κόμματα και οι πολιτικές ηγεσίες έχουν από καιρό στην ουσία χάσει τον πλήρη έλεγχο και πρέπει να συνυπολογίζουν τις πολύπλευρες εθνικιστικές αντιδράσεις σε κάθε τους κίνηση. Αρκεί κανείς να αναλογιστεί τις συνέπειες του πρώτου συλλαλητηρίου στη Θεσσαλονίκη στις μετέπειτα επιλογές του Μητσοτάκη και του Παπανδρέου και ότι τα εθνικά ζητήματα έγιναν η αιχμή για την δημιουργία της ΠΟΛ.Α.

Ο εθνικισμός οδηγεί τη χώρα σε μεγαλύτερη υποταγή στον ιμπεριαλισμό και σε εμπλοκή σε μεγάλες περιπέτειες, όχι μόνο μακροπρόθεσμα αλλά και άμεσα. Δημιουργεί κλίμα πολέμου στους γειτονικούς λαούς, καλλιεργεί το έδαφος για τους ιμπεριαλιστές ώστε να υποκινήσουν διαμάχες, όποτε τους συμφέρει. Η έξαρση του εθνικισμού ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την εξέλιξη της διαμάχης με τα Σκόπια, αφού η "αδιαλλαξία" των ελληνικών κυβερνήσεων μόνο στα εθνικιστικά αισθήματα απαντά κι όχι στο πρόβλημα, και η "αδιαλλαξία" αυτή απλώς οδηγεί στην χωρίς διαπραγμάτευση αναγνώριση των Σκοπίων με το όνομα Μακεδονία. Ο εθνικισμός στη χώρα μας - αλλά και παγκόσμια - είναι πέμπτη φάλαγγα των ιμπεριαλιστών.

Οι αστικές κατευθύνσεις σε κάθε παραλλαγή, είτε αυτήν της "επίσημης" δουλοπρέπειας, είτε αυτήν της υπόγειας καλλιέργειας του εθνικισμού, οδηγούν το λαό στην υποταγή στις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις, στην ήττα από τον πραγματικό αντίπαλο, από τους παρουσιαζόμενους ως "συμμάχους" μας ιμπεριαλιστές. Και η Αριστερά δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει αυτήν την κατάσταση με τα συνήθη μισόλογα, τις προτάσεις για διάλογο και τα λοιπά ευχολόγια. Ο λαός πρέπει να αποκτήσει διαφορετική φωνή για τα εθνικά δίκαια και την εθνική ανεξαρτησία, ανεξάρτητα κι ενάντια στις επιλογές της αστικής τάξης, να προστατευτεί μόνος από την υποτακτική αστική τάξη και τους "συμμάχους" της. Αυτό είναι το ζητούμενο και σ' αυτό καλούνται οι αριστερές δυνάμεις να ανταποκριθούν.

3. Η απάτη της "ανανέωσης της πολιτικής" και τα κέντρα εξουσίας

Ένα απολύτως σχετικό με την "κρίση στρατηγικής" και το δυνάμωμα της εξάρτησης ζήτημα είναι το πώς το αστικό κομματικό σύστημα οδηγείται στο ρόλο του απλού διεκπεραιωτή εντολών, πώς τα κοινοβουλευτικά κόμματα χάνουν σε σημαντικό βαθμό τον πολιτικό - καθοδηγητικό τους ρόλο στο πολιτικό εποικοδόμημα. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο κι έχει δώσει αφορμή σε διάφορες κατά καιρούς αναλύσεις που καλύπτουν το όλο ζήτημα με τη μυστικοποίησή του (μυστικές υπηρεσίες, στοές και λέσχες κτλ. που κυβερνούν το κόσμο).

Μέσα στα πλαίσια της διαρθρωτικής κρίσης του ιμπεριαλισμού στην πλειοψηφία των καπιταλιστικών χωρών το πολιτικό σύστημα δοκιμάζεται από πολλών ειδών αδιέξοδα. Ο Λένιν στις αρχές του αιώνα είχε πρώτος επισημάνει τη δυνατότητα που υπάρχει στον ιμπεριαλισμό να ξεπεραστούν τα αδιέξοδα και οι πολιτικές κρίσεις που δημιουργούνται από την έκπτωση της αξίας των πολιτικών θεσμών με την ανάληψη του άμεσου ελέγχου από τα οικονομικά κέντρα. Με τη δημιουργία κέντρων εξουσίας έξω από τα πλαίσια του επίσημου πολιτικού συστήματος, η αστική δημοκρατία δεν μπαίνει ανοικτά σε αμφισβήτηση αλλά τα προβλήματα δυσλειτουργίας του συστήματος λύνονται με την επί της ουσίας περιορισμό της, αφού οι αποφάσεις παίρνονται έξω από τους πολιτικούς θεσμούς. Φυσικά αυτό σημαίνει ότι οι πολιτικοί εκπρόσωποι του κεφαλαίου γίνονται μαριονέτες και οι θεσμοί ένα εντελώς στημένο παιχνίδι "για τα μάτια του κόσμου".

Όποιος δεν είναι τυφλωμένος από τη λατρεία των αστικοδημοκρατικών θεσμών μπορεί να αντιληφθεί ότι αυτή η διαδικασία έχει ήδη αρχίσει σε πολλές χώρες - και στη χώρα μας. Στη γειτονική Ιταλία η εφημερίδα Republica, σχολιάζοντας την ίδρυση κόμματος από το μεγιστάνα των ΜΜΕ Μπερλουσκόνι, έγραψε: "Τι κι αν ο Μπερλουσκόνι κυβερνήσει προσωπικώς; Απλώς θα φύγουν από τη μέση οι μεσάζοντες. Μήπως αυτός δεν έλεγχε τόσα χρόνια τα 4/5 των βουλευτών του Κράξι;". Και για να φτάσει η πολιτική κατάσταση σ' αυτό το σημείο στην Ιταλία ξηλώθηκε σχεδόν ολόκληρο το κομματικό σύστημα κάτω από αμέτρητες κατηγορίες για σκάνδαλα και δρομολογούνται παράλληλα θεσμικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα. Και σ' αυτό πρωτοστάτησαν τα ΜΜΕ, αυτοί που κατά την εφημερίδα έλεγχαν τα κοινοβουλευτικά κόμματα.

Στην Ελλάδα η πολιτική κρίση του '89 σήμανε την αρχή μιας νέας περιόδου για τον κοινοβουλευτισμό, τα αστικά κόμματα μπήκαν μέσα από διάφορους δρόμους στην τροχιά της "ανανέωσης". Φυσικά μέχρι τώρα η μόνη ανανέωση που είδαμε έχει να κάνει με την αλλαγή των ηγετικών ομάδων και την ηλικία των νέων πολιτικών αρχηγών. Δεν πρόκειται επί της ουσίας για τίποτα το νέο στο κοινοβουλευτικό παιχνίδι, πέρα από τα νέα ηγετικά πρόσωπα (Έβερτ, Κωνσταντόπουλος, Σαμαράς), οι γηρασμένες ιδέες του νεοσυντηρητισμού και του μεταρρυθμισμού έμειναν ίδιες κι απαράλλαχτες. Εδώ μπορούμε να συμπεριλάβουμε και τη νέα ηγεσία του ΚΚΕ και τη γραμμή που πρεσβεύει, που ελάχιστα διαφέρει από αυτή της δεκαετίας του '80, η οποία συντέλεσε αποφασιστικά στην ανάπτυξη του αναθεωρητισμού. Αυτή η γηρασμένη ανανέωση κανένα δεν πείθει και δεν δίνει λύση στην κρίση του κομματικού συστήματος, στην αδυναμία του να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη των μαζών.

Η κρίση του πολιτικού συστήματος είναι αποτέλεσμα των αδιεξόδων της αστικής τάξης και της ΕΟΚικής και ΝΑΤΟικής κηδεμονίας, είναι συναρτημένη με την δύσκολη θέση των κομμάτων να δικαιολογούν επιλογές φανερά επιζήμιες για το λαό και ταυτόχρονα να επιδιώκει καθένα να ρίξει το βάρος των ευθυνών στα άλλα κόμματα. Προσπαθούν να κρύψουν αυτό που είναι πασιφανές, την επί της ουσίας συναίνεση, με την φραστική αντιπαράθεση ή - στην περίπτωση του ΚΚΕ - με τη ρεφορμιστική κριτική, αλλά φυσικά όλοι χρεώνονται την αναξιοπιστία αυτής της τακτικής. Με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην κυβερνητική εξουσία και τα πρώτα δείγματα της πολιτικής που πρόκειται να ακολουθήσει η κρίση εμπιστοσύνης προς τα κόμματα επιτείνεται. Επιπλέον ο Έβερτ σε μια προσπάθεια να μην αναλωθεί στη συνεχή φραστική διαφοροποίηση από την κυβέρνηση, δήλωσε "δεν είμαστε εδώ για να ρίξουμε το ΠΑΣΟΚ" κι έδωσε εμμέσως πλην σαφώς την πραγματική εικόνα της νέας πολιτικής κατάστασης. Η εφαρμοζόμενη πολιτική γραμμή είναι πάνω από τα κόμματα και τη μεταξύ τους αντιπαράθεση και προφανώς εκπορεύεται από κέντρα αποφάσεων έξω από τα κόμματα.

Υπάρχει λοιπόν κάτι πραγματικά νέο στη μετά το '89 πολιτική κατάσταση κι αυτό είναι η υπέρβαση των πολιτικών ηγεσιών από τα οικονομικά κέντρα του μονοπωλιακού κεφαλαίου στη λήψη των βασικών αποφάσεων, ο εγκλωβισμός των πολιτικών ηγεσιών σε εκτελεστές προαποφασισμένων κατευθύνσεων. Δεν πρόκειται για μια διαδικασία υπόγεια κι έξω από τα πλαίσια λειτουργίας του ΚΜΚ και του πολιτεύματος, αλλά για κάτι που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας. Το '89 έγιναν όλα τα αναγκαία βήματα: δημιουργήθηκαν κι απόκτησαν μεγάλη δύναμη τα ιδιωτικά ΜΜΕ, το ΠΑΣΟΚ εκδιώχτηκε από την κυβερνητική εξουσία, αφού δεν ήταν ικανό να αφομιώσει και να εφαρμόσει άμεσα νεοσυντηρητική πολιτική, και παράλληλα η σκανδαλολογία έγινε ο κυρίαρχος παράγοντας για την εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων. Τα σκάνδαλα το '89 οδήγησαν στην πτώση του Παπανδρέου και την άνοδο του Μητσοτάκη στην πρωθυπουργία και το '93 τα σκάνδαλα συντέλεσαν ακριβώς για το αντίστροφο. Για να στηρίξουν τον Έβερτ στις πρώτες προσπάθειές του να εδραιώσει τον έλεγχό του στην οργάνωση της ΝΔ, σήμερα μερικά ΜΜΕ επιστρατεύουν τα σκάνδαλα του Μητσοτάκη που είχαν "ανακαλύψει" πριν τις εκλογές.

Ισχυρές μονοπωλιακές ομάδες συσπειρώθηκαν γύρω από τα ΜΜΕ κι απόκτησαν άμεση παρέμβαση στις πολιτικές εξελίξεις. Μέσα σε μια πενταετία η χώρα μας έχει πλέον γνωρίσει καλά τη δύναμη των ΜΜΕ, τη δύναμη να καθορίζουν όχι μόνο την ιδεολογική και πολιτική κατεύθυνση των μαζών, όχι μόνο την εξέλιξη του πολιτικού παιχνιδιού και την τύχη των αστών πολιτικών, αλλά και την καθημερινή σκέψη εκατομυρίων ανθρώπων. Τα ΜΜΕ δεν καταγράφουν μόνο αλλά δημιουργούν τα γεγονότα, δεν πληροφορούν αλλά καθοδηγούν τις μάζες, δεν είναι παρατηρητές αλλά συμμέτοχοι των εξελίξεων. Η "τέταρτη εξουσία" έχει απλώσει πλοκάμια σ' όλες τις άλλες, τις ελέγχει σε μεγάλο βαθμό, έχοντας την πιο άμεση, την πιο συγκαλυμένη και γι' αυτό την πιο καταπιεστική επίδραση στη συνείδηση των μαζών. Το γεγονός αυτό γίνεται πασιφανές σε εποχές βαθιάς κρίσης του πολιτικού συστήματος, γιατί τότε ακριβώς δημιουργείται η ανάγκη στο μονοπωλιακό κεφάλαιο να ελέγξει άμεσα την πολιτική εξουσία και γι' αυτό όλους τους εκπροσώπους της και όλες τις εξελίξεις, αλλά επιπλέον έχει γίνει πια μόνιμο χαρακτηριστικό της "εύρυθμης λειτουργίας" του "δημοκρατικού μας πολιτεύματος". Ο ρόλος των ΜΜΕ στα εσωτερικά και διεθνή πολιτικά πράγματα θα μας απασχολεί για πολύ καιρό ακόμα, ως την ώρα που το δυνάμωμα της ταξικής πάλης θα οδηγήσει την εξουσία της παραπληροφόρησης στα απόβλητα της ιστορίας.

4. Πρώτα μετεκλογικά δείγματα νεοσυντηρητισμού

Πέντε μόλις μήνες μετά τις βουλευτικές εκλογές ήταν αρκετοί για να δικαιωθούν οι προβλέψεις πως καμιά πολιτική δύναμη απ' αυτές που συμμετείχαν στον εκλογικό αγώνα δεν ήταν σε θέση να εγγυηθεί μια άλλη πορεία για την ελληνική κοινωνία, καμιά λύση στα μεγάλα προβλήματα των εργαζομένων. Μετά την ανησυχητική ηρεμία του Νοέμβρη ξέσπασαν οι νεοσυντηρητικές καταιγίδες: νέα εισοδηματική πολιτική, αύξηση ασφαλιστικών εισφορών, νέα φορολογικά μέτρα κ.ά.

Όποιος κατάφερε μέσα στο βομβαρδισμό πληροφοριών, φημών, και σκανδάλων να διατηρήσει ακέραια τη μνήμη του, θα θυμάται φυσικά τις προεκλογικές "εγγυήσεις" του ΠΑΣΟΚ για τη "διαφύλαξη" του εισοδήματος των εργαζομένων. Δεν ήταν και πολύ μεγάλη κουβέντα, αν σκεφτεί κανείς πως οι δημόσιοι υπάλληλοι κατά τη διάρκεια της τριετίας διακυβέρνησης της χώρας από τη ΝΔ είχαν απώλειες μέχρι και 45% του πραγματικού τους εισοδήματος. Όμως με αυξήσεις 5% συν 5% δεν πρόκειται ποτέ να πειστούμε πως διαφυλάσσεται το εργατικό εισόδημα. Ο πληθωρισμός παραμένει διψήφιος και οι ασφαλιστικές εισφορές αυξήθηκαν σημαντικά, συνεπώς η συνολική μείωση του μισθού ξεπερνά το 10%. Οι ικανότητες στην απλή αριθμητική του νέου τσάρου της οικονομίας, κ.Γεννηματά, δεν είναι μεγαλύτερες από του προκατόχου του, κ.Μάνου, που προσπαθούσε να μας πείσει ότι 0% συν 0% κάνει 14%.

Η νέα αυτή παράταση της λιτότητας κάνει την κατάσταση μεγάλων τμημάτων της εργατικής τάξης απελπιστική. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πως με την αύξηση της ανεργίας υπάρχουν πολλές χιλιάδες οικογένειες που ζουν (καταφέρνουν να επιβιώνουν) με ένα βασικό μισθό. Βέβαια αυτό το πρόβλημα είναι ασήμαντο για έναν υπερυπουργό της οικονομίας, που πρέπει να αναμετρηθεί με τα "τέρατα" του πληθωρισμού και των δημοσίων ελλειμάτων! Η κυβέρνηση φοβάται τους ελεγκτές της ΕΟΚ, ακούει με προσοχή τις συμβουλές του κ.Ντελόρ. Οι εργαζόμενοι θα "μιλήσουν" μετά από τέσσερα χρόνια και πάλι, η επί της ουσίας συναίνεση των υπόλοιπων κομμάτων είναι εξασφαλισμένη, η ΓΣΕΕ συζητά ήσυχα και "υπεύθυνα" με τους εργοδότες πώς θα ανορθωθεί η ελληνική οικονομία, τίποτα δεν ταράζει τα λιμνασμένα νερά της δημοκρατικής μας χώρας. Το μόνο άγχος είναι η σύγκλιση με την ΕΟΚ!

Ως εκείνη την ώρα, που το εργατικό κίνημα θα αποκτήσει ταξική αυτονομία και πολιτική υπόσταση για να ταράξει λίγο τους κ. υπουργούς, ώστε "να θυμηθούν" την απλή αριθμητική, θα μετρήσουμε δυστυχώς πολλά σκαλοπάτια ξεπεσμού του συνδικαλιστικού κινήματος υπό την "καθοδήγηση" της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας. Το πρόσφατο σκαλοπάτι ήταν η αποδοχή των "αυξήσεων" στο δημόσιο, που με τους πιο αισιόδοξους υπολογισμούς σημαίνουν μείωση του πραγματικού εισοδήματος 3-4%, και οι "διαπραγματεύσεις" ΓΣΕΕ - ΣΕΒ για τη νέα γενική συλλογική σύμβαση εργασίας. Δεν πρόκειται φυσικά για διαπραγματεύσεις, αλλά για θεατρική παράσταση, απ' αυτές που παραπέουν μεταξύ φάρσας και τραγωδίας. Μόνο που εδώ αξιολύπητοι δεν είναι οι συντελεστές της παράστασης, αυτοί γλεντάνε τα κέρδη από την κοροϊδία των εργαζομένων, αλλά αξιολύπητοι είναι οι εργαζόμενοι που παρακολουθούν με πραγματική αγωνία την υποκριτική των "εκπροσώπων" τους.

Πρέπει λοιπόν να γίνει ξεκάθαρο πως η τραγική πορεία των διαπραγματεύσεων δεν είναι αποτέλεσμα της σκληρής και αδιάλλακτης στάσης των εργοδοτών. Όσο κι αν κλαίγονται για την οικονομική κρίση, τον οξυμένο ανταγωνισμό και την αποβιομηχάνιση, τα στοιχεία για την αύξηση των κερδών αποδεικνύουν άλλα. Οι κύριοι αυτοί έχουν περιθώρια να παραχωρήσουν πολύ μεγαλύτερες αυξήσεις χωρίς μεγάλες επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητά τους, αφού η χώρα μας εξακολουθεί να είναι η χώρα με τη φτηνότερη εργατική δύναμη στην ΕΟΚ. Η πολύχρονη εμπειρία τους για την αποτυχία και την αναποτελεσματικότητα των "εθιμοτυπικών" απεργιών της ΓΣΕΕ και η σιγουριά τους για την αδυναμία να διοργανωθούν και να αντέξουν απεργιακοί αγώνες στους περισσότερους κλάδους τους κάνουν να αποθρασύνονται. Αλλά, έστω και σ' αυτές τις συνθήκες, όταν η ΓΣΕΕ ξεκινά τις διαπραγματεύσεις με στόχο το 14% (που σημαίνει πως θα συμφωνηθεί αρκετά μικρότερο ποσοστό) και με καλή διάθεση για διετή σύμβαση, τι μήνυμα στέλνει προς κάθε κατεύθυνση; Πως με αυξήσεις μικρότερες κι από τον πληθωρισμό μπορεί να συμφωνηθεί διετή σύμβαση. Η πρόταση για 5% συν 6% σημαίνει ετήσια αύξηση 8%, όταν ο πληθωρισμός θα είναι εφέτος πάνω από 10%. Αυτή είναι η προτεινόμενη συμφωνία, που θέλει η ΠΑΣΚΕ να επικυρωθεί από τη διοίκηση της ΓΣΕΕ και να τη χειροκροτήσουν οι εργαζόμενοι. Το θράσος αυτών των "εκπροσώπων" ξεπερνά κι αυτό των εργοδοτών!

Η απαλλαγή από τη νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση δεν έβαλε τέλος στη νεοσυντηρητική επίθεση ενάντια στα συμφέροντα και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Έχει ήδη φανεί ότι η επόμενη τετραετία δεν θα είναι σε τίποτα ουσιαστικό καλύτερη από την προηγούμενη. Το ΠΑΣΟΚ θα ακολουθήσει κατά γράμμα την ίδια στρατηγική του κεφαλαίου με τη ΝΔ. Οι διαφορές είναι ελάχιστες και σε δευτερεύοντα. Η λιτότητα, η ανεργία, οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις θα είναι σταθερά στοιχεία της "κοινωνικής" πολιτικής της νέας κυβέρνησης. Η νέα κυβέρνηση έσπευσε να καθησυχάσει τις ανησυχίες των ΕΟΚικών εταίρων με παράταση της πολιτικής ύφεσης στην οικονομία και με την αποδοχή της Λευκής Βίβλου. Ο κ.Σημίτης δήλωσε ορθά - κοφτά ότι δεν πρόκειται να υπάρξει καμιά κρατική βοήθεια στις νέες προβληματικές. Φούντωσε πάλι η καταστροφολογία για την οικονομία από τους καθηγητές και τους λοιπούς ειδήμονες για να δημιουργηθεί κλίμα επείγουσας κατάστασης και να δικαιολογηθούν τα νέα αντιλαϊκά μέτρα. Κι από την άλλη η νέα ηγεσία της ΓΣΕΕ έσπευσε να αποδείξει με κάθε τρόπο το πόσο σοβαρά έχει πάρει το ρόλο του "κοινωνικού εταίρου". Ο νεοσυντηρητισμός - εκτός και εντός των τειχών - βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη.